Uwagi Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „STOP zakazowi pracy”
do rządowego projektu ustawy o świadczeniu wspierającym
Szanowni Państwo,
w związku z propozycjami zmian ustawowych, zaproponowanymi przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, przesyłam uwagi Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „STOP zakazowi pracy” do projektu z dnia 23 marca 2023 r. ustawy o świadczeniu wspierającym, który przewiduje wprowadzenie zmian min. w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r o świadczeniach rodzinnych.
Choć na pierwszy rzut oka proponowane zmiany mogą wydawać się dobre, po wnikliwej analizie okazują się nie tylko iluzoryczne, ale przede wszystkim nie odpowiadają na potrzeby tych rodziny, które opiekują się najciężej chorymi dziećmi.
Zniesienie zakazu pracy dla opiekunów osób niepełnosprawnych z limitem dochodów
Jedną z propozycji zmian w ustawie o świadczeniach rodzinnych jest częściowe zniesienie zakazu pracy. Aby nie utracić świadczenia pielęgnacyjnego opiekun otrzymujący świadczenie pielęgnacyjne będzie mógł osiągnąć dochód w wysokości nie większej niż sześciokrotność kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku kalendarzowym, przy czym przez dochód rozumie się kwotę dochodu bez odliczenia kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób oraz nie pomniejsza się go o koszty uzyskania przychodu, podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Tak niski limit dochodów oznacza, że kwota jaką opiekun będzie mógł zarobić w danym roku kalendarzowym, aby nie utracić prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, to około 16 tys. złotych netto rocznie. Przy podziale na 12 miesięcy daje to kwotę 1355 zł miesięcznie przy podjęciu pracy na pół etatu za minimalną płacę. W przypadku otrzymania jakiejkolwiek premii, dodatku wynikającego z regulaminu wynagradzania lub premiowania, obowiązującego u danego pracodawcy, także może ten limit 1355 zł miesięcznie przekroczyć. Konsekwencją tego będzie utrata prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, a osiągnięty dochód netto z pracy własnej będzie ponad 45% niższy niż utracone świadczenie wynoszące 2458 zł.
Ponadto zarówno osoby wykształcone, specjaliści, których godzinowa stawka pracy jest znacznie wyższa niż obowiązująca obecnie najniższa stawka godzinowa w wysokości 22,80 zł/h brutto, nie będą mogli podjąć pracy, ponieważ ich aktywność zawodowa miałaby znikomy wymiar godzinowy dla pracodawcy.
Oznacza to, że proponowana w takim kształcie reforma dotycząca częściowego zniesienia zakazu pracy dla opiekunów pobierających świadczenie pielęgnacyjne jest iluzoryczna, a konsekwencje jakie spotkają opiekunów za podjęcie aktywności zawodowej i przekroczenie nałożonego limitu dochodu zbyt dotkliwe (utarta świadczenia o ponad 45% większego niż zarobiona kwota z pracy zarobkowej) aby realnie mogli podjąć aktywność zawodową nawet w niewielkim wymiarze.
Dodatkowo, grupa rodziców i opiekunów, którzy całość utrzymania ciężko chorego dziecka wzięli na swoje barki (około 260 tys. osób) nadal pozostanie poza systemem pomocy, bez prawa od świadczenia pielęgnacyjnego.
Zaproponowany wyjątkowo niski próg dochodowy nadal będzie powodował wykluczenie najbiedniejszych rodzin z systemu ulg i odliczeń i całego systemu finansowego Świadczenie pielęgnacyjne nie jest uznawane za dochód, nie uprawnia do odliczeń, nie pozwala na staranie o jakikolwiek, nawet najniższy kredyt, a zbyt niski dochód także nie przyniesie tu żadnej zmiany.
Przy takich ograniczeniach dochodowych praca rodzica, nawet na umowę o pracę w wymiarze niższym niż 1/2 etatu, nie będzie w przyszłości zaliczana do stażu pracy uwzględnianego przy przyznawaniu emerytury.
W zaproponowanym, nowym kształcie ustawy o świadczeniach rodzinnych nadal zostają pominięte rodziny, które wychowują więcej niż jedno dziecko z niepełnosprawnością. W takich rodzinach koszty leczenia i rehabilitacji dzieci są ogromne, a wprowadzony limit dochodów nie uwzględnia sytuacji tych rodzin. Zmiany nie uwzględniaj także dramatycznej sytuacji osób samotnie wychowujących dzieci z niepełnosprawnościami – świadczenie pielęgnacyjne ma stanowić tylko pomoc w pokryciu wysokich kosztów leczenia ciężko chorych dzieci, lecz wraz z zakazem pracy dla opiekunów staje się pułapką świadczeniową. Ustawodawca wprowadził taki sam zakaz pracy dla rodziców wychowujących dzieci w pełnych rodzinach jak i dla samotnych rodziców, a w tym drugim przypadku wraz z zakazem pracy nie nie wskazał żadnego źródła dochodów, które mogą stanowić źródło pokrycia reszty kosztów utrzymania opiekuna i jego chorego dziecka
Według obliczeń wielu organizacji pomocowych, koszty leczenia i rehabilitacji najciężej chorych dzieci sięgają nawet do 6 tys. złotych miesięcznie. Zatem propozycja „dorobienia” 1355 zł netto miesięcznie jest zupełnie nieadekwatna do potrzeb tych rodzin i wsparcia jakiego potrzebują.
W proponowanym projekcie, z nieznanych powodów pominięto także opiekunów, którzy prowadzą gospodarstwo rolne lub wykonują prace w takim gospodarstwie (art 17b ) – po wprowadzonych zmianach dla opiekunów wykonujących prace zarobkową, opiekunowie żyjący z pracy na roli nadal będą mieli zakaz prowadzenia gospodarstwa rolnego i ich sytuacja nie zmieni się.
Świadczenie wspierające
Ministerstwo w zaproponowanych zmianach przedstawiło również propozycje świadczenia wspierającego. Choć w teorii obejmuje ono szeroki krąg osób, to w rzeczywistości obejmie tylko bardzo wąską grupę. Szczególny niepokój budzi powiązanie kwestii asystentury z przyznaniem prawa do świadczenia wspierającego przy jednoczesnym warunku rezygnacji opiekuna ze świadczenia pielęgnacyjnego.
W obecnej sytuacji rodziny opiekujące się osobami niepełnosprawnymi otrzymują 2458 zł świadczenia pielęgnacyjnego, a opiekun, który otrzymuje to świadczenie ma zakaz pracy. Jeśli rodzina zdecyduje się na przejście na nowy system, zamiast 2458 zł może otrzymać około 2890 zł. Na pierwszy rzut oka wydaje się to rozwiązaniem korzystnym. Jednak kwota 2890 zł będzie przyznawana tylko tym osobom, które wymagają najwyższego poziomu wsparcia. Pozostali otrzymają znacznie mniejsze kwoty – odpowiednio około 1445 zł przy średnim poziomie wsparcia oraz przy najniższym poziomie wsparcia około 722 zł.
Aby otrzymać to świadczenie, osoby z niepełnosprawnościami zostaną ocenione przez nowy system orzecznictwa według skali funkcjonalnej:
- 90 – 100 punktów – najwyższy stopień wsparcia, świadczenie ok 2890 zł przy jednoczesnej rezygnacji opiekuna ze świadczenia pielęgnacyjnego w kwocie 2458 zł,
- 80 – 90 punktów – średni poziom wsparcia, świadczenie ok 1445 zł przy jednoczesnej rezygnacji opiekuna ze świadczenia pielęgnacyjnego w kwocie 2458 zł,
- 70 – 80 punktów – najniższy poziom wsparcia, świadczenie ok 722 zł przy jednoczesnej rezygnacji opiekuna ze świadczenia pielęgnacyjnego w kwocie 2458 zł.
Osoby ocenione w tej nowej skali na mniej niż 70 punktów żadnego świadczenia wspierającego nie otrzymają.
Znaczne zawężenie grupy, do której będzie skierowane wsparcie w ramach nowego świadczenia (70 – 100 punktów ) oraz ustaleniu kwot wsparcia na 2890, 1445 lub 722 zł wraz z warunkiem rezygnacji opiekuna ze świadczenia pielęgnacyjnego w wysokości 2458 zł, pomoc ta będzie tylko iluzoryczna dla większości rodzin opiekujących się osobami niepełnosprawnymi i obejmie bardzo niewielką grupę osób z niepełnosprawnościami. Pozostałe osoby nie skorzystają z nowego systemu w żadnym, nawet najmniejszym zakresie.
Dodatkowo niepokojąca jest zapowiedź, że beneficjenci nowego świadczenia będą mogli je wymienić na godziny asystenckie. Przy cenie około 30 zł za godzinę opieki wykwalifikowanego opiekuna oznaczałoby to, że miesięcznie za świadczenie wspierające można będzie zakupić około 90 h opieki asystenckiej czyli 3 h dziennie. Zauważmy, że dotyczy to osób, które potrzebują najwyższego poziomu wsparcia czyli opieki 18 – 24 h na dobę. Oznacza to, że pomimo iż opiekunowie takich osób zrezygnują ze świadczenia pielęgnacyjnego i dostaną możliwość podjęcia pracy zarobkowej, to na nich nadal spoczywał będzie ciężar sprawowania osobistej opieki nad osobą niepełnosprawną.
Jako Komitet Inicjatywy Ustawodawczej krytycznie oceniamy pomysł powiązania opieki asystenckiej z nowym świadczeniem i zakazem pracy dla opiekunów. Wszystkie poruszone kwestie powinny zostać unormowane oddzielnie. W obecnie zaproponowanym kształcie są rozwiązaniami iluzorycznymi i w żaden sposób nie korespondują z rzeczywistymi kosztami leczenia i potrzebami wsparcia rodzin opiekujących się osobami niepełnosprawnymi.
Dlatego Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „STOP zakazowi pracy” apeluje o całkowite zniesienie zakazu pracy dla opiekunów ciężko chorych dzieci, którzy otrzymują świadczenie pielęgnacyjne. Przygotowany obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych „STOP zakazowi pracy” zakłada 3 zmiany:
- Opiekunowie dzieci z niepełnosprawnością otrzymujący świadczenie pielęgnacyjne w kwocie 2458 zł, którzy obecnie mają zakaz pracy będą mogli pracować,
- Opiekunowie dzieci z niepełnosprawnością, którzy pracują i przez to nie otrzymują świadczenia pielęgnacyjnego – będą mogli ubiegać się o wypłatę 2458 zł miesięcznie,
- Rodzic lub opiekun otrzymałby wyższe świadczenie, jeśli pod jego opieką znajduje się więcej niż jedno niepełnosprawne dziecko.
Szanowni Państwo,
konieczność takich zmian w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r o świadczeniach rodzinnych, które całkowicie zniosą zakaz pracy dla opiekunów ciężko chorych dzieci, otrzymujących świadczenie pielęgnacyjne, skupia na sobie obecnie uwagę 435 tys. ciężko chorych i niepełnosprawnych oraz ich opiekunów. Dlatego członkowie Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „STOP zakazowi pracy” i ja osobiście deklarujemy gotowość do rozmów z przedstawicielami mediów, aby szeroko informować opinię publiczną o możliwych rozwiązaniach.
Załączam projekt ustawy wraz z uzasadnieniem. Jest on także dostępny na stronie internetowej www.stopzakazowipracy.pl.
Z poważaniem
Wojciech Zięba, Pełnomocnik Komitetu
= = = = = = = = = = = = = = =
Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „STOP zakazowi pracy”
na rzecz ustawy o zmianie ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku
o świadczeniach rodzinnych
ul. Krowoderska 24, 31-142 Kraków
tel. 12 312-03-89
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
www.stopzakazowipracy.pl
e-mail: kontakt@stopzakazowipracy.pl
