W dniu 26 października 2021, po długiej i ciężkiej chorobie, zmarła w swoim domu w Krakowie wybitna działaczka II-go (Małopolskiego) Obszaru KPN w podziemiu dr Maria Grčar ps. „Bajeczna”, „Pani Maria”. Urodzona w 1934 w Wilnie. Zmarła odmawiając dalszego leczenia – tak odważnie jak żyła: jak huzar
Patriotka dwóch narodów, była z matki Polki córką urodzonego w Galicji Słoweńca, ochotnika Legionów Piłsudskiego, następnie oficera sł. stałej w Korpusie Ochrony Pogranicza, uczestnika w Wojsku Polskim trzech wojen. W wojnie polskiej 1939 roku dowodził 1 kompanią 1 batalionu 1 pułku strzelców podhalańskich. Od 1939 w SZP, ZWZ-AK – Kedyw Okręg Tarnów; zamordowany przez Niemców w Auschwitz w 1943.
Maturę zrobiła w II Liceum w Cieszynie (Ojca tuż przed wojną w 1938 przerzucono z Wileńszczyzny na gorącą granicę na Śląsku). Doktorat napisała z psychologii w UJ; całe życie zawodowe przepracowała w Instytucie Ekspertyz Sądowych w Krakowie. Autorka wybitnych ekspertyz i opracowań z dziedziny psychologii sądowej. Pod koniec kariery zawodowej była również przez lata prezeską stowarzyszenia psychologów sądowych, które założyła po 1989 r. Wychowywała po odejściu męża, więźnia politycznego stalinizmu, samotnie dwoje dzieci; syna artystę malarza po ASP w Krakowie i córkę – ratownika medycznego. Wychowała dzieci na patriotów obydwu narodów – ale wysłała do Słowenii – bo to najmniej liczny zachodniosłowiański naród, gdy Polacy są wśród nich najliczniejsi.
Od 13 grudnia 1981 działała w podziemnej „S”; m. in. zorganizowała działający przez lata masowy przewóz „wahadłowy” przez Norwegię, w podwójnej podłodze furgonetki, gł. zminiaturyzowanych wydawnictw paryskiego Instytutu Literackiego; i z powrotem bibuły krajowej z całej Polski. Norweg w furgonetce nad podłogą przewoził jak najbardziej legalnie dary z Norwegii dla albertyńskich domów dziecka w Polsce. Działała bowiem we współpracy z albertynką siostrą Kunegundą Kowalską.
Współpracowała również z krakowskim Arcybiskupim Komitetem Pomocy Więźniom Polit. i Internowanym.
W 1986 r. dr Janusz Kutyba z Akademii Medycznej w Krakowie, który był jednym z „kontrahentów” jej podziemnego przedsiębiorstwa i członkiem KPN – skontaktował „Panią Marię” – na jej żądanie – z R. Bocianem, ówczesnym kierownikiem KAB II Obszaru KPN, który odebrał od niej ślubowanie w szeregi Konfederacji. Przyjęła wówczas ps. „Bajeczna” – bo mieszkała w Krakowie przy ul. Bajecznej. W dalszym ciągu prowadziła swoje wahadłowe przedsiębiorstwo zagraniczne „eksport-import bibuły” aż do wpadki w 1988 r. ; wpadki spowodowanej przez agenturę KGB z pomocą wywiadu SB w Oslo, które rozpracowały ten kanał przerzutowy. Szefem rezydentury SB w ambasadzie PRL w Sztokholmie, któremu podlegali peerelowscy szpiedzy w Oslo, był w tym czasie późniejszy twórca Gromu gen. Petelicki.
Od 1987 przejęła wydawanie organu II Obszaru „Opinii Krakowskiej”; najstarszego pisma krakowskiej III konspiracji, a prawdopodobnie najdłużej wydawanego przez jedno środowisko pisma podziemnego w skali kraju (od 1987 r. – do 1991) – także jako redaktor naczelna, publicystka (ps. Grażyna Sęk – „grćar” to po słoweńsku „sęk”); a nie rzadko i drukarz.
Odznaczona Krzyżem Oficerskim OOP „Polonia Restituta” i Krzyżem Wolności i Solidarności oraz odznaką „Dziękujemy za Wolność”. W 1989 była delegatką z II Obsz. na III Kongres KPN w W-wie i Krakowie. Kandydowała w wyborach kontraktowych w 1989 z ramienia KPN do Senatu w okręgu kieleckim. A wyborach 1991 w Tarnowie.
Zostanie pochowana w Słowenii. Pozostawiła dwoje wnucząt; mieszkają wraz z matką w stolicy Słowenii Lublanie.
Dobrze zasłużyła się sprawie niepodległości Polski.
Cześć Jej Jasnej Pamięci! R. I. P.
Ryszard Bocian
