Szanowni Państwo,
23 marca 2023 w Kozłowie koło Miechowa odbędą się z udziałem Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr. Karola Nawrockiego uroczystości inaugurujące ogólnopolskie obchody Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Uroczystości rozpoczną się mszą świętą w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Kozłowie odprawioną za dusze rodzin pomordowanych przez niemiecką ekspedycję karną we wsiach Wierzbica i Wolica w dniu 29 stycznia 1943 r.
Po mszy i okolicznościowych przemówieniach odbędzie się przemarsz na cmentarz w Kozłowie. Tam zostaną poświęcone dwa nowe nagrobki rodzin Kucharskich i Książków wybudowane przez Instytut Pamięci Narodowej.
Program uroczystości:
• 16.00 – rozpoczęcie Eucharystii
• 16.45 – okolicznościowe przemówienia przedstawicieli władz państwowych, samorządowych oraz Prezesa IPN
• przemarsz na cmentarz
• modlitwa i poświęcenie nowego nagrobka Rodziny Kucharskich. Wręczenie Aktu powierzenia opieki nad grobem wojennym dyrektorowi Szkoły Podstawowej nr 1 w Kozłowie.
• modlitwa i poświęcenie nowego nagrobka Rodziny Książków. Wręczenie Aktu powierzenia opieki nad grobem wojennym dyrektorowi Szkoły Podstawowej nr 1 w Kozłowie.
Zbrodnia
Obie rodziny wraz z kilkoma innymi z Wierzbicy uczestniczyły w pomocy dla Żydów ukrywających się we wsiach Wierzbica i Wolica. W styczniu 1943 r. pochwycony przez Niemców jeden z ukrywanych zgodził się wskazać niemieckiej ekspedycji karnej wszystkie gospodarstwa, które udzielały pomocy ludności żydowskiej. W ten sposób 29 stycznia 1943 r. uzbrojeni funkcjonariusze służb niemieckich pod dowództwem Volksdeutscha Kazimierza Nowaka szli kolejno do wskazywanych domów i mordowali za pomoc udzielaną Żydom wszystkich zastanych tam mieszkańców. W Wolicy zastrzelili Jana Gądka, jego żonę Władysławę oraz teściową Balbinę Bielawską. W Wierzbicy, w domu rodziny Książków, zamordowali dwoje ukrywanych tam Żydów oraz Piotra Książka, jego synów – Jana i Zygmunta, oraz żonę Juliannę Książek. W domu Nowaków zamordowali gospodarza i jego kilkuletnią córkę. W gospodarstwie Kucharskich strzelali kolejno do ośmiu osób, które w tym czasie przebywały w domu. Zamordowani zostali: Anna Kucharska wraz z piętnastoletnim Mieczysławem i mającymi po kilka lat Bolesławem oraz bliźniakami Józefem i Stefanem. Zastrzelona została także ich babcia Julianna Ostrowska. Z tych ośmiu osób, do których funkcjonariusze niemieccy strzelali cudem uratował ojciec rodziny, Izydor Kucharski (został okaleczony na całe życie) oraz jego syn – Bronisław Kucharski (on również został inwalidą na całe życie: całkowicie stracił wzrok). Następnie ekspedycja karna zamordowała Żyda-przewodnika oraz napotkanego po drodze Polaka – Stanisława Tochowicza.
Kara
Jeszcze w 1943 roku Armia Krajowa dokonała w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej udanego zamachu na Volksdeutscha Kazimierza Nowaka odpowiedzialnego za liczne zbrodnie na Polakach, Żydach i Romach – został on śmiertelnie ranny i zmarł w szpitalu w Miechowie.
Pochówki
Sprawcy nie pozwolili pochować pomordowanych na cmentarzu. Po wojnie członkowie rodziny Kucharskich byli ekshumowani i przeniesieni na cmentarz w Kozłowie. Ich mocno zniszczony grób został w bieżącym roku zastąpiony nowym nagrobkiem.
Na skierowany do Instytutu Pamięci Narodowej wniosek Piotra Książka, wnuka zamordowanego Piotra Książka Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Krakowie przeprowadziło 24 maja 2022 r. ekshumację szczątków czterech osób z rodziny Książków: Piotra, Julii, Jana i Zygmunta. 27 maja 2022 w kościele parafialnym w Kozłowie urządzono ich pogrzeb. W roku bieżącym również tutaj na miejscu tymczasowej mogiły wystawiony został nowy pomnik nagrobny. Oba nagrobki zostały ufundowane przez Instytut Pamięci Narodowej. Oba otrzymały jednolity kształt przyjęty przez IPN w Małopolsce jako wzór grobu państwowego.
Z poważaniem,
Żaneta Wierzgacz
Asystent prasowy
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie
kom. 666 010 614
