Sprawozdanie z organizowanych w Zielonej Górze-Łężycy
uroczystości upamiętniających Ofiary ludobójstwa
dokonanego przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów i tzw. Ukraińską Powstańczą Armię na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej
Film pod linkiem Link do półgodzinnego filmu (realizacja Witołd Siłka)
Ponadto
– sprawozdanie z uroczystości
– wycinki prasowe z „Gazety Lubuskiej” i „Gazety Wyborczej”
8 października 2016 roku w Łężycy, wchodzącej obecnie w obręb Zielonej Góry, już po raz ósmy obyły się doroczne uroczystości upamiętniające Ofiary ludobójstwa dokonanego w latach 1939-1947 przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów i tzw. Ukraińską Powstańczą Armię na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej. Patronatem Honorowym uroczystości te objęli:
Wojewoda Lubuski – Władysław Dajczak
Marszałek Województwa Lubuskiego – Elżbieta Anna Polak
Biskup Diecezji Zielonogórsko – Gorzowskiej – Jego Ekscelencja Ks. Bp Tadeusz Lityński
Rektor Uniwersytetu Zielonogórskiego – Prof. dr hab. inż. Tadeusz Kuczyński
Prezydent Zielonej Góry – Janusz Kubicki
Przewodniczący Rady Miasta Zielona Góra – Adam Urbaniak
Prezes Patriotycznego Związku Organizacji Kresowych i Kombatanckich – Witold Listowski
W skład Komitetu Honorowego – oprócz Patronów – weszli:
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej – Dr Jarosław Szarek
Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski
Ks. Prałat Jan Pawlak
Ks. Prof. Henryk Nowik – inicjator budowy kościoła w Łężycy
Przewodniczący Zarządu Dzielnicy Nowe Miasto – Mariusz Zalewski
Wiceprezes Patriotycznego Związku Organizacji Kresowych i Kombatanckich – Tadeusz Nowacki
Prezes Światowego Kongresu Kresowian, Przewodniczący Europejskiej Unii Uchodźców i Wypędzonych – Jan Skalski
Patronat medialny nad uroczystościami sprawowały Redakcje:
– „Gazety Lubuskiej”
– Radia Zachód
– TVP3 Gorzów Wlkp.
Uroczystości uświetnili swoją obecnością przedstawiciele najwyższych władz państwowych, władz wojewódzkich oraz władz samorządowych, a wśród nich:
– Przedstawiciel Prezydenta RP – Mec. Paweł Mucha
– Wicewojewoda Lubuski – Robert Paluch
– Przedstawicielka Marszałek Województwa Lubuskiego – Dyr. Jolanta Jaromin-Mazur
– Krzysztof Wesołowski – Specjalista ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych w Urzędzie Marszałkowskim
– Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej – Marcin Pabierowski
Udział w uroczystościach wzięli Posłowie – Jerzy Materna, Artur Zasada i Jacek Kurzępa. W imprezie uczestniczyły także liczne delegacje organizacji zrzeszonych w Lubuskiej Radzie Kombatantów, Osób Represjonowanych i Stowarzyszeń Patriotycznych. Obok sztandaru 5 Lubuskiego Pułku Artylerii z Sulechowa, poczty sztandarowe wystawiły: Rodzina Katyńska, Województwo Lubuskie, Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Związek Wolność i Niezawisłość, NSZZ „Solidarność”, Młodzież Wszechpolska, Gimnazjum Publiczne w Przylepie i Szkoła Podstawowa w Przylepu.
Łężyczanie mieli również zaszczyt gościć znanych przedstawicieli lubuskich środowisk patriotycznych i kresowych, a w tym m.in. Tomasza Naruszewicza, Wacław Kondrakiewicz, Józefa Tarniowego, Jan Tarnowskiego, Wacława Mandryka, Fryderyka Cieleckiego, Krystiana Pacholika, Bernadettę Kucharską i Aldonę Dajworską.
Łężyca do końca 2014 roku była podmiejską wioską, której najstarszą część zasiedlili po wojnie ocalali z banderowskiego pogromu ekspatrianci ze wsi Gniłowody (dawny powiat podhajecki, województwo tarnopolskie). Pamięć o ofiarach ukraińskiego nacjonalizmu zawsze była żywa wśród mieszkańców Łężycy, lecz uwarunkowania polityczne przez wiele lat nie sprzyjały jej kultywowaniu oraz upowszechnianiu. Przywracanie tej pamięci możliwe stało się dopiero w zmienionej sytuacji politycznej. 14 października 2009 r. na terenie przylegającym do miejscowego kościoła pw. Matki Bożej Fatimskiej odsłonięty został pomnik, wzniesiony – jak głosi jego inskrypcja – W HOŁDZIE OFIAROM LUDOBÓJSTWA DOKONANEGO W LATACH 1939-1947 PRZEZ OUN-UPA W GNIŁOWODACH ORAZ INNYCH MIEJSCOWOŚCIACH NA KRESACH WSCHODNICH II RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Pomnik ten jest uznawany za unikatowy w skali kraju. Upamiętnia on bowiem wymienione z imienia i nazwiska Ofiary bestialskich mordów dokonanych w latach 1939-1947 przez ukraińskich nacjonalistów. Każdego roku przybywają kolejne tablice dedykowane zgładzonym Kresowianom. Dotychczas odsłonięte zostały tablice poświęcone m.in. Pomordowanym w Hucie Pieniackiej, Przebrażach, Dzieciom Kresów, ale także Ormianom oraz Ukraińcom, którzy oddali życie, ratując Polaków. Dzięki stałej rozbudowie Pomnik przekształca się z wolna w mauzoleum kresowe.
Tegoroczne uroczystości miały szczególny charakter. 1 stycznia 2015 r. Łężyca została przyłączona do Zielonej Góry. Część środków finansowych pozyskanych z funduszu przyłączeniowego, decyzją mieszkańców, przeznaczona została (w kwocie ponad 350 tys. PLN) na prace służące zagospodarowaniu terenu wokół Pomnika oraz wprowadzeniu wielu nowych elementów w aranżacji przestrzennej symbolicznie upamiętniających gehennę ludności kresowej (m.in. poddanego renowacji jednego siedmiu zachowanych w Polsce wagonów, którymi przewożono ekspatriantów z Kresów na Ziemie Zachodnie, a także – ułożonej z kostki chodnikowej mapy II Rzeczpospolitej, z zaznaczeniem zagarniętych przez Stalina ziem kresowych). Ponadto w sąsiedztwie obelisku utworzono nowocześnie zagospodarowany skwer o charakterze rekreacyjno-sportowym. Obchody upamiętniające Pomordowanych powiązane zostały z otwarciem nowej inwestycji, dzięki której Pomnik staje się jednym z najciekawszych nie tylko na Ziemi Lubuskiej, ale również w Polsce, miejsc upamiętnień Ofiar ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów.
Uroczystości poprzedzone zostały otwarciem przez sołtys Łężycy Jolantę Rabędę oraz Radnego Nowej Dzielnicy Krzysztofa Wołczyńskiego dwóch wystaw:
– „Burza” zaczęła się na Wołyniu¬ – przygotowana przez Muzeum Armii Krajowej w Krakowie wystawa poświęcona 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK;
– Z Kresów na Ziemie Zachodnie – wystawa obejmująca pamiątki ze zbiorów śp. Tadeusza Marcinkowskiego oraz Jego Córki – Małgorzaty Ziemskiej z Zielonej Góry, a także – wystawione w wagonie – eksponaty (gł. przywiezione z Kresów przedmioty codziennego użytku) ze zbiorów Wacława Nycza z Nietoperka k. Międzyrzecza.
Ponadto obejrzeć można było ekspozycję stałą, tj. przygotowaną przez IPN wystawę Niedokończone msze wołyńskie, ukazującą martyrologię polskiego duchowieństwa, której sprawcami byli ukraińscy nacjonaliści.
Obchody upamiętniające Pomordowanych na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej rozpoczęła Msza św. w kościele pw. Matki Bożej Fatimskiej celebrowana przez Jego Ekscelencję Ks. Biskupa Pawła Sochę wraz z Ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim, Ks. Prałatem Janem Pawlakiem, Ks. Prałatem Eugeniuszem Jankiewiczem, Ks. Prof. Henrykiem Nowikiem oraz Ks. Stanisławem Dereniem. Homilię wygłosił Ks. Biskup oraz Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski.
Uroczystości przy Pomniku przebiegały zgodnie z obowiązującym ceremoniałem wojskowym. Piękną oprawę zapewnił im – podobnie jak przed rokiem – 5 Lubuski Pułk Artylerii w Sulechowie. Zainicjował je meldunek kpt. Marcina Nadachewicza – dowódcy Kompanii Honorowej, wystawionej przez 3 Dywizjon Artylerii Rakietowej, o gotowości Kompanii do rozpoczęcia uroczystości. Meldunek ten przyjął Dowódca Pułku – Płk. Jacek Kiliński.
Następnie w imieniu organizatorów uroczystości głos zabrał współprowadzący je – obok Ewy Brzezińskiej – Rafał Gajewski. Mówca zwrócił uwagę, że oddawany Społeczeństwu pięknie zagospodarowany teren jest wyrazem pamięci o tych, którzy stracili życie z rąk ukraińskich nacjonalistów. Wyraził też nadzieję, że Ukraińcy nauczą się otwarcie mówić o czarnych kartach własnej historii, które mają przecież wszystkie narody, i odstąpi od bezkrytycznego oddawania czci zbrodniarzom z OUN-UPA. Mówca podziękował także za coraz większe wsparcie władzom województwa lubuskiego oraz włodarzom Zielonej Góry, a także wyraził wdzięczność za wielkie zaangażowanie współorganizatorom uroczystości – Zespołowi Edukacyjnemu z Przylepu, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa i Gimnazjum, które dwa lata temu objęły patronat nad Pomnikiem.
Kolejnym punktem uroczystości było wystąpienie Prezesa Patriotycznego Związku Organizacji Kresowych i Kombatanckich w Warszawie – Witolda Listowskiego. W płomiennym przemówieniu zwrócił on uwagę na wynaturzenia w polskiej polityce zagranicznej, przyczyniające się do tego, że na Ukrainie heroizuje się zbrodniarzy wojennych, a także zaapelował do Parlamentarzystów o uchwalenie ustawy (oprócz istniejących uchwał) potępiającej banderowskie ludobójstwo.
Po przemówieniu został odczytany list do uczestników uroczystości skierowany przez Jana Józefa Kasprzyka p.o. Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Następnie odsłonięto 5 nowych tablic:
1. Tablicę o treści: W Hołdzie Bohaterskim Żołnierzom 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej obrońcom ludności kresowej. Ufundowaną ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego odsłonili: Dyrektor Zespołu Edukacyjnego w Przylepie Przemysław Grabiec oraz dotychczasowy Dyrektor Gimnazum w Przylepie Dr Witold Towpik.
2. Tablicę o treści: PAMIĘCI MIESZKAŃCÓW WSI SZYBALIN, pow. Brzeżany, woj. Tarnopolskie zamordowanych przez OUN-UPA w nocy 8/9 listopada 1944 roku: 1. Adamów Apolonia – 18 lat, 2. Adamów Michał – 20 lat, 3. Krych Paweł – 37 lat, 4. Szymański Jan – 35 lat, 5. Uchman Adam – 17 lat, 6. Uchman Apolonia – 30 lat, 7. Uchman Franciszek – 19 lat, 8. Ruchlewicz Anna – 40 lat, 9. Ruchlewicz Stefania – 19 lat, 10. Prus Michał – 30 lat, 11. Prus Maria – 28 lat, 12. Kozaczek Paweł – 22 lata. Ufundował i odsłonił Franciszek Prus.
3. Tablicę o treści: PAMIĘCI MICHALINY STOJANOWSKIEJ z d. Podborączyńskiej (l. 45) zamordowanej przez banderowców 16 lutego 1945 we wsi Kobylowłoki, pow. Trembowla, woj. tarnopolskie, oraz co najmniej 14 innych mieszkańców tej miejscowości, zamordowanych w latach 1943-1945. Ufundował i odsłonił Stanisław Stojanowski-Han.
4. Tablicę o treści: PAMIĘCI 131 MIESZKAŃCÓW WSI GŁĘBOCZEK, pow. Borszczów, woj. tarnopolskie, zamordowanych przez Ukraińską Powstańczą Armię w latach 1944-1945. Ufundował i odsłonił Marek Budniak.
5. Tablicę o treści: PAMIĘCI ZOFII BOCZAR-LENKIEWICZ (l. 38) zamordowanej przez ukraińskich nacjonalistów 22 czerwca 1945 we wsi Lubianki Wyższe, pow. Zbaraż, woj. tarnopolskie. Ufundowali i odsłonili Maria i Zdzisław Mazurowie.
JE Bp Paweł Socha poświęcił tablice oraz uroczyście otworzył i poświęcił usytuowany obok Pomnika plac rekreacyjny, któremu nadano nieoficjalną jeszcze nazwę „Skweru Kresowego”.
Ważnym punktem tegorocznych uroczystości stało się wręczenie przez Wiceprzewodniczącego Rady Miasta Zielona Góra Marcina Pabierowskiego Ks. Tadeuszowi Isakowiczowi-Zaleskiemu aktu nadania tytułu Honorowego Obywatela Zielonej Góry. Krakowski Kapłan otrzymał również przy tej okazji dyplom Honorowego Członka Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów przyznany przez Koło tego Stowarzyszenia w Marwicach.
W trakcie uroczystości wręczone zostały odznaczenia państwowe przyznane 29 lutego 2016 r. przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę znanym lubuskim działaczom społecznym. Złoty Krzyż Zasługi otrzymał Mjr rez. Władysław Starczewski. Natomiast Brązowymi Krzyżami Zasługi odznaczeni zostali Hanna Maria Najdowska oraz Czesław Laska. Wręczenia odznaczeń dokonali Wicewojewoda Lubuski Robert Paluch oraz Doradca Prezydenta RP Mec. Paweł Mucha. Warto podkreślić, że dwaj spośród odznaczonych – Mjr rez. Władysław Starczewski oraz Czesław Laska – to współorganizatorzy łężyckich uroczystości.
Końcowym akordem ceremonii było złożenie wieńców i kwiatów oraz zapalenie zniczy przy łeżyckim Pomniku Pomnika Ofiar Ludobójstwa Dokonanego przez OUN-UPA na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej.
Po zamknięciu uroczystości ich gospodarze – Rafał Gajewski oraz Ewa Brzezińska – zaprosili przybyłych Gości oraz Mieszkańców Łężycy na tradycyjne spotkanie kresowe w miejscowej świetlicy.
Dr hab. Leszek Jazownik, profesor Uniwersytetu Zielonogórskiego
