Wokół Huty Stepańskiej z Januszem Horoszkiewiczem
Folwark k. Ostów
Fotoreportaż poświęcam pamięci ofiar , pierwszego banderowskiego mordu w domu Teodorowiczów z Janówki k. Sarn. Parośla nie były pierwsze, 3 II 1943 r. wymordowano w straszny sposób pięć osób z rodziny Teodorowiczów i trzy które przyszły do Ich domu. Ocalała córka Helena ur. 1928, która była u ciotki w Folwarku. Bandyci przyjechali 3 II rano, kazali zabić świnię, jedli i pili, po południu rozpoczęła rzeż. Ofiary wprowadzano do ” nowego” domu i na progu, wewnątrz domu rąbano głowy toporem. Odjeżdżających bandytów widziała powracająca przed zmierzchem Helena. Opowiadała mi o każdym kroku i każdej minucie tamtego dnia. Kiedy weszła do domu, Jej ojciec Bronisław jeszcze żył, matka miała rozrąbaną głowę, podobnie siostra i szwagier . Trzech przybyłych było zamordowanych i powieszonych na hakach w komorze, na tych hakach zawieszano połówki świń, przy świniobiciu.
Umierającego Bronisława zawieziono do Sarn, gdzie w szpitalu do samej śmierci wołał ” Pawle dlaczego mnie rąbiesz”, Paweł Aliksijewicz Mazany z Horodzca był Ich parobkiem, innego Pawła, Bronisław nie znał.
Mord w domu Teodorowiczów 3 II 1943 r. zamordowano:
- Teodorowicz Bronisław s. Jana, F 31
- Teodorowicz Leontyna żona Bronisława, a c. Brzozowskiego Albina
- Teodorowicz Antoni s. Bronisława
- Kopera Feliks, zięć Bronisława Teodorowicz
- Kopera Władysława c. Bronisława Teodorowicza
- Chorąży Antoni
- Solarczyk Tadeusz
- Hnitecki IN z Radzieża
Folwark został napadnięty 11 XI 1943 r. w nocy. W dzień jeszcze, przed atakiem, przyszedł stary Ukrainiec z Kryczylska i znajomym we wsi mówił że już Folwarkowi nic nie grozi. W tą noc napadnięto osiem miejscowości: Folwark, Osty, Janówkę, Konstantynówkę, Radzież, Dołhe, Romanówkę i Ościuchowo. W czasie napadu na Folwark było zamordowane kilkanaście osób. Banderowcy podeszli pod same opłotki, wartownicy którzy weszli się ogrzać, wychodząc zobaczyli za sztachetami skradających się napastników, byli całkowicie zaskoczeni. Przeprowadziłem dziewięć dogłębnych wywiadów z byłymi mieszkańcami Folwarku, Janówki i Ostów, kiedyś to opracuję. Najważniejsze że relacje są zapisane i nagrane. Po przyjściu sowietów w 1944 r. część gospodarzy zaczęła odbudowywać domy. Ochraniały Ich Istribitielne bataliony, byli to ochotnicy uzbrojeni przez sowietów.
W ostateczności jednak prawie wszyscy opuścili ziemię ojczystą, wsadzono Ich w wagony towarowe i wyjechali na ziemie ” wyzyskane”. Na Ostach pozostał Bronisław Feliński, dziś na ojcowiźnie gospodarzy Władysław. Opowiadał mi co przechodził Jego ojciec z matką, jak udało Im się przetrwać.
Hucianie jadąc do Sarn na jarmarki i odpusty przejeżdżali przez Folwark, mieli tam rodziny i przyjaciół. Zatrzymywali się często na noc, goszczono się i przekazywano informacje o wydarzeniach. Ci z Folwarku odwiedzali Hutę Stepańską jadąc z kolei do Ołyki po pszenicę. To były szczęśliwe lata.
Folwark widziany od strony Niemowicz, dziś liczy 5 może 6 gospodarstw.
Widok od krzyża w kierunku Kryczylska.
Dzieci znalazły stary karabin, chciały mi go podarować na pamiątkę – podziękowałem i powiedziałem, trzymajcie może się jeszcze przydać, z jakiegoś powodu wybuchły śmiechem.
Wykonujemy tymczasowy krzyż.
Krzyż stawiamy w miejscu starego krzyża. Sąsiad powiedział że stał przed brzozą, ale już dawno się przewrócił, miał postawić nowy, ale jakoś tak te lata zleciały. Pomógł jednak ze szczerego serca, razem z dziećmi. Z tyłu za Polski była szkoła.
Wszyscy chętnie pomagali.
Krzyż tymczasowy, może kiedyś uda się postawić taki na stałe i poświęcić uroczyście.
Zamordowani 3 II 1943 r. Władysława Kopera z d. Teodorowicz i Jej mąż Feliks. Korzystając z gościnności na stronie Ks. Tadeusza, zwracam się z prośbą o zgłaszanie świadków.Ratuję od zapomnienia wspomnienia ostatnich świadków.
Korzystając z gościnności na stronie Ks. Tadeusza, zwracam się z prośbą o zgłaszanie świadków.
Przeprowadziłem, dużo ponad 200 wyczerpujących wywiadów ze świadkami. Odnajdują się jeszcze wciąż nowi. Chętnie i od Nich zebrałbym, po przez rozmowy telefoniczne, następne relacje. Chodzi mi o dawnych parafian z parafii: Huta stepańska, Wyrka, Rafałówka, Włodzimierzec, Antonówka, Sarny, Kazimierka, Janowa Dolina, Stepań, Chołoniewicze, Kostopol, Derażne, Kołki i Czartorysk.
Janusz Horoszkiewicz
janusz-huta-stepanska@wp.pl
