|
Promocja ksiązki o Monasterzyskach. Wrocławianin Zbigniew Żyromski to od wielu lat niestrudzony piewca i dokumentalista Kresów Południowo-Wschodnich. Sam urodzony na Podolu w Monasterzyskach, miasteczku w byłym powiecie buczackim, przemierzył – często piechotą – wszerz i wzdłuż ojczyste strony. Niewielu ma w tej chwili tak dużą wiedzę o tamtej krainie, ludziach, wydarzeniach. Właśnie ukazała się jego monografia „Miasto kresowe Monasterzyska. Cmentarz katolicki” – wyczerpujący opis dziejów tej nekropolii, jednej z największych na Podolu, liczącej niegdyś około 2000 mogił. Wydawnictwo to jest efektem wieloletniej pracy autora, licznych wyjazdów, rozmów, poszukiwań źródeł i dokumentów. Album zawiera, obok historii cmentarza, 250 kolorowych zdjęć i opisów zachowanych nagrobków wraz z inskrypcjami (najstarszy pochodzi z początku XIX wieku) oraz komentarze do niektórych postaci tego miasta. Książką tą Zbigniew Żyromski wpisał się znakomicie w prowadzoną od kilku lat przez Ośrodek Telewizyjny we Wrocławiu akcję ratowania kresowych cmentarzy „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia. Brak jest danych źródłowych o początkach cmentarza w Monasterzyskach. Najstarszym zachowanym miejscem pochówku jest grób z kamiennym krzyżem Benedykta Breyera z roku 1833. Do dziś zachowała się (częściowo zdewastowana) kwatera żołnierzy poległych podczas I wojny światowej. Na cmentarzu jest także odremontowana w latach 90. ubiegłego wieku klasycystyczna rodowa kaplica hrabiów Potockich i Młodeckich z roku 1828. Zachowane nagrobki (zwłaszcza te najstarsze) są także z inskrypcjami węgierskimi, niemieckimi, rosyjskimi, rusińskimi, a nawet staroruskimi. Widać jednak wyraźnie, że obywatele obcych narodowości (państwa zaborczego) szybko asymilowali się. Wcześniejsze inskrypcje na grobach pisane były w ich językach ojczystych, zaś po dłuższym stałym pobycie – już po polsku. Obecnie, mimo pewnych prac porządkowych prowadzonych przez miejscowych gospodarzy, teren ten jest mocno zdewastowany. Być może kolejne wyjazdy wolontariuszy na Kresy pozwolą zmienić ten stan. Zbigniew Żyromski, „Miasto kresowe Monasterzyska. Cmentarz katolicki”, wydawca: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, Wrocław 2013, cena: 35,00 zł. Tegoż autora: „Miasto kresowe Monasterzyska wczoraj i dziś” – album (wyd. II, 2003). „Historia jednej kresowej rodziny. Rodowód Żyromskich przydomek Chwalibóg na tle dziejów miasta Monasterzyska” (wyd. III, 2004). „Historia Matki Boskiej Bolesnej z Monasterzysk” (2004). „Monasterzyska po latach” (2007).
Publikacje można zamawiać pod adresem autora: Zbigniew Żyromski, ul. Sempołowskiej 69/7, 51-661 Wrocław, tel 71 345 20 67 lub 605 995 133 (w porze wieczornej). 
| 
